- Siła miłości
- Od redakcji
- Postawić Boga na pierwszym miejscu
- JAK POMÓC DZIECKU BYĆ DOBRYM KUMPLEM
- WYCHOWANIE UCZUĆ
- UGANDA: Wyżywić dzieci
- ANGOLA WYPOSAŻENIE KUCHNI W SZKOLE HOTELARSKIEJ
- Ewangelie synoptyczne. Skąd taka nazwa?
- Współpraca szkoły z rodzicami
- Nie będziesz miłował bliźniego swego bardziej niż siebie samego!
- Świat gier komputerowych – TO JESZCZE ZABAWA CZY JUŻ ZAGROŻENIE?
- G: jak Google
- Wpływ gier komputerowych na zachowanie dzieci
- Lekcje religii w kryzysie? Czy nauczyciel religii w sytuacji kryzysowej?
- Praca i umiarkowanie
- Nigdy nie mów: „przyjdź później”
- Szkaplerz św. Dominika Savio
- Nasi bohaterowie
- PREZYDENT pro-life
Ewangelie synoptyczne. Skąd taka nazwa?
ks. Piotr Łabuda
strona: 16
Wydarzenie Jezusa – wszystko, co dokonało się poprzez Tajemnicę Jezusa było przekazywane przez wspólnotę pierwotnego Kościoła. Przyszedł jednak czas, gdy te przekazy wspólnota postanowiła utrwalić. Utrwalić, by przedstawić historię Jezusa, by dokonać aktualizacji, by ukazać, iż wydarzenia te są wypełnieniem zapowiedzi Starego Testamentu. W ten sposób zaczęły powstawać pierwsze teksty, z których z czasem pozostały cztery – dziś określane mianem ewangelii kanonicznych. Czytając trzy spośród nich: Ewangelie wg św. Marka, św. Mateusza i św. Łukasza widać, że ich autorzy przybliżają te same epizody i wypowiedzi, choć czynią to w nieco inny sposób. Pierwsze trzy ewangelie wydają się w wielu miejscach powtarzać. Często napotykamy identyczne sformułowanie. Jednak uważny czytelnik szybko może dostrzec także i poważne różnice tak co do treści, jak i budowy. Najkrótsza ewangelia, Ewangelia wg św. Marka, zawiera 661 wersetów i zawiera się prawie w całości (630 wersetów) w Ewangelii wg św. Mateusza, która łącznie ma 1068 wersetów. Natomiast Ewangelia wg św. Łukasza, która ma łącznie 1149 wersetów, przejmuje prawie 2/3 materiału Markowego. Podobieństwa między Ewangeliami św. Marka, św. Mateusza i św. Łukasza sprawiają, że można mówić o tradycji potrójnej. Ponadto dwie dłuższe ewangelie – Ewangelia wg św. Mateusza i Ewangelia św. Łukasza, wykazują w pewnych swoich fragmentach duże podobieństwa względem siebie. Podobieństwa te odnoszą się tak do kolejności poszczególnych perykop, jak do słownictwa. Mówimy tu o tzw. tradycji podwójnej. Wszystkie podobieństwa, ale i liczne modyfikacje, można wyraźniej dostrzec, jeśli zestawi się te trzy ewangelie: Ewangelię wg św. Marka, św. Mateusza i św. Łukasza, w trzech równoległych kolumnach. Nazywa się je ewangeliami synoptycznymi. Nazwa ta pochodzi od greckiego rzeczownika synopsis = spojrzenie obejmujące całość, spojrzenie całościowe lub od przymiotnika synoptikos = obejmujący jednym spojrzeniem, jednym rzutem oka. Dlatego też do celów badawczych używa się tzw. synops. W języku polskim dostępne są m.in.: Synopsa łacińsko- -polska czterech Ewangelii, red. E. Dąbrowski, Poznań 1955 (przekład z Wulgaty); Synopsa polska czterech Ewangelii, red. K. Romaniuk, Wrocław 1987 (przekład własny); Synopsa czterech Ewangelii w nowym przekładzie polskim, red. M. Wojciechowski, Warszawa 1997. Dostrzegalne zjawisko zbieżności i pokrewieństwa pierwszych trzech ewangelii, a równocześnie znacznych różnic określa się mianem faktu synoptycznego. Natomiast sposoby wyjaśnienia tej zgody nazywa się kwestią synoptyczną czy też problemem synoptycznym.
Skąd pochodzą podobieństwa i różnice w trzech pierwszych ewangeliach?
Każdy, kto czytając ewangelie zauważy te podobieństwa, a czasami i różnice, zadaje sobie to pytanie. Jak doszło do tych zgodności i to tak w układzie materiału, jak i w samych sformułowaniach? Być może ewangeliści znali swoje dzieła? A może korzystali ze wspólnych tekstów źródłowych? Spójrzmy najpierw na różnice. Są one bowiem łatwiejsze do wyjaśnienia. Poszczególni bowiem ewangeliści pisząc, nie zamierzali jedynie kopiować źródeł. Każdy z nich był nie tylko historykiem, ale także i teologiem. Stąd też istnieją pewne teksty, które widzimy, iż są bardzo podobne do siebie, a jednak różnią się względem siebie. Są jednak i takie fragmenty w ewangeliach, które są do siebie bliźniaczo podobne. Chcąc wyjaśnić te zależności, powstało bardzo wiele różnych hipotez. Są one bardziej lub mniej prawdopodobne. Niektóre z nich są dość proste, są jednak i takie, które opierają się na dużym stopniu komplikacji. Pamiętając, iż są to jedynie hipotezy – a zatem próby odpowiedzenia na pytanie, skąd biorą się zależności między trzema pierwszymi ewangeliami, zobaczymy kilka przykładowych prób rozwiązania tej kwestii.
1. Tradycje ustne jako najważniejsze źródło ewangelii synoptycznych
Niektórzy badacze wskazują, iż przed powstaniem ewangelii mogła istnieć tradycja ustna, która została przez poszczególnych ewangelistów po prostu spisana. Stąd też i podobieństwa. Natomiast różnice między ewangeliami synoptycznymi wynikają z dostosowania tej ustnej tradycji do potrzeb różnych wspólnot. O ile początkowo hipoteza ta miała wielu zwolenników, to obecnie bardzo rzadko jest akceptowana, chociaż niewątpliwie tradycja ustna miała bardzo silny wpływ na powstawanie ewangelii.
2. Wzajemna zależność ewangelistów
Badaczy zastanawiały podobieństwa pierwszych trzech ewangelii tak co do treści, jak i co do układu materiału. Tłumaczyli to wzajemnymi wpływami. To wyjaśnienie podobieństw przez wzajemną zależność literacką wydawało się dość prawdopodobne. Z czasem jednak dostrzeżono wiele trudności tej teorii. Przede wszystkim bowiem pomijała ona etap ustny w formowaniu się ewangelii; nie tłumaczyła także różnic występujących między pokrewnymi tekstami, a wreszcie – zakładając wzajemną zależność tekstów – nie dawała zadowalającej odpowiedzi na pytania o przebieg zależności między ewangelistami.
3. Wpływ innych dokumentów pisanych
Fakt synoptyczny – podobieństwo między trzema pierwszymi ewangeliami – próbowano również wytłumaczyć, odwołując się do jednego lub wielu dokumentów istniejących przed powstaniem ewangelii. Według zwolenników tej teorii mogły także istnieć inne drugorzędne źródła pisane. Teoria ta miała dwie wersje:
– Teorię jednego wspólnego źródła. Według zwolenników tej teorii u podstaw trzech pierwszych ewangelii znajdowała się tzw. ewangelia pierwotna. Pismem tym mógł być tekst aramejski Ewangelii św. Mateusza, którego greckim przekładem i poszerzeniem byłaby aktualna księga kanoniczna.
– Teoria dwóch źródeł. Według niej u podstaw powstania ewangelii były dwa dokumenty pisane. Ewangelie wg św. Mateusza i św. Łukasza powstały niezależne od siebie. Miały jednak swoje wspólne źródło, którym była Ewangelia wg św. Marka oraz drugie źródło pisane, tzw. Q (od niemieckiego Quelle = źródło), które obejmowało przede wszystkim mowy Jezusa. Według tej wydaje się najbardziej prawdopodobnej teorii najstarszą ewangelią jest Ewangelia wg św. Marka, która była pierwszym źródłem dla Ewangelii wg św. Mateusza i Ewangelii św. Łukasza. Drugim źródłem, według wielu współczesnych badaczy, był wczesnochrześcijański dokument nazywany „Ewangelią Galilejską”, która nie dochowała się w oryginale, a tylko w formie przepracowanej w ewangeliach św. Mateusza i św. Łukasza.
Pewną modyfikacją tej teorii dwóch źródeł jest uwzględnienie materiałów własnych Łukasza i Mateusza, z których zapewne korzystali przy spisywaniu swoich dzieł. Z tego powodu niektórzy mówią o hipotezie trzech czy nawet czterech źródeł.
Większość badaczy przyjmuje jako najbardziej prawdopodobną teorię dwóch źródeł. Opiera się ona na dwóch podstawowych tezach: pierwszeństwie Ewangelii wg św. Marka oraz na istnieniu źródła Q.
